Tết Nguyên Đán là gì? Lịch sử và ý nghĩa ngày Tết Nguyên Đán

 

Tết Nguyên Đán (Tết Cổ truyền) là gì?

Tết Nguyên Đán (hay còn gọi là Tết Cổ truyền, Tết Cả, Tết ta, Tết Âm lịch, hay đơn giản là Tết) là dịp lễ đầu năm tính theo Âm lịch quan trọng và có ý nghĩa nhất ở Việt Nam. “Tết” là cách đọc âm Hán – Việt của chữ “tiết”, còn chữ “nguyên” theo tiếng Hán có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai và chữ “đán” là buổi sáng sớm. Cho nên, cách đọc đúng phiên âm phải là “Tiết Nguyên Đán”.

Tết nguyên đán ngày mấy?

Tết Nguyên Đán của Việt Nam tính theo Âm lịch nên đến muộn hơn Tết Dương lịch (hay Tết Tây). Do quy luật 3 năm nhuận một tháng năm Âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên Đán không bao giờ đến trước ngày 21 tháng 1 Dương lịch và sau ngày 19 tháng 2 Dương lịch mà sẽ rơi vào khoảng giữa những ngày này. Vậy Tết Nguyên Đán ngày mấy? Đó chính là ngày mùng 1 tháng 1 tính theo âm lịch. 

Tết nguyên đán bao nhiêu ngày? Toàn bộ dịp Tết Nguyên Đán hàng năm kéo dài trong khoảng 7-8 ngày cuối năm cũ và 7 ngày đầu năm mới (từ 23 tháng Chạp – hết ngày 7 tháng Giêng).

Tết có từ bao giờ?

Tết Nguyên Đán có nguồn gốc như thế nào đến thời điểm hiện tại vẫn còn là vấn đề đang được tranh cãi. Hầu hết các nguồn thông tin đều cho rằng ngày Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Trung Quốc và du nhập về Việt Nam trong 1000 năm Bắc thuộc. Nhưng theo sự tích “Bánh chưng bánh dày” kể lại thì người Việt đã ăn Tết từ thời vua Hùng, tức là Tết nguyên đán đã có từ trước cả khoảng thời gian 1000 năm Bắc thuộc.

Thậm chí, ngay cả Khổng Tử cũng từng viết trong cuốn Kinh Lễ: “Ta không biết Tết nguyên đán là gì, nghe đâu đó là tên một ngày lễ hội lớn của bọn người Man, họ ăn chơi, nhảy múa như điên, uống rượu vào những ngày đó”.

Như vậy, cũng có thể nói Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Việt Nam.

Nhìn chung, Tết nguyên đán của Việt Nam và Trung Quốc có sự ảnh hưởng lẫn nhau, nhưng vẫn có những nét đặc trưng riêng của từng quốc gia.

Ý nghĩa Tết Việt Nam

Tết nguyên đán có phải là lễ hội không? Với người Việt Nam, Tết Nguyên Đán thực sự là một lễ hội lớn. Tết không chỉ là mốc thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới Âm lịch mà đây còn là khoảng thời gian chứa đựng nhiều ý nghĩa tâm linh, văn hóa,…Theo quan niệm phương Đông, đây là khoảng thời gian mà trời đất có sự giao hòa và con người trở nên gần với thần linh hơn bao giờ hết.

Bên cạnh đó, Tết Nguyên Đán còn được coi là ngày “làm mới”, ngày để mọi người có thể hy vọng cho một năm mới an lành, sung túc, mọi sự thuận lợi trong cả năm và gác lại những điều không may mắn của năm cũ. Do vậy, vào dịp Tết, gia đình nào cũng tất bật dọn dẹp, sắm sửa, trang hoàng lại nhà cửa cho thật đẹp.

Đây cũng là dịp thích hợp để mọi người làm mới lại về tình cảm và tinh thần để các mối quan hệ với người thân được gắn bó hơn, tinh thần thoải mái, tươi vui hơn. Những hiềm khích không vui của quá khứ được gác lại, điều gì không vui, không hài lòng thì bỏ qua cho nhau để xây dựng tình cảm, tốt đẹp hơn trong năm mới. Các gia đình thường tụ họp đông đủ để chúc Tết nhau, cùng nhau thắp nén hương tưởng nhớ ông bà, tổ tiên, tạ công ơn ông bà, tổ tiên đã phù hộ cho cả gia đình trong suốt một năm qua. 

Những nước ăn Tết Nguyên Đán

Tết Âm lịch hay còn gọi là Tết Nguyên đán không chỉ là dịp lễ đặc biệt của Việt Nam mà đây còn là một trong những nét truyền thống lâu đời, không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân nhiều nước châu Á khác như Hàn Quốc, Mông Cổ, Singapore, Trung Quốc…

Ở mỗi quốc gia khác nhau lại có những phong tục đón Tết khác nhau, mang đậm tính truyền thống, bản sắc riêng có của quốc gia đó. Nhưng tựu chung thì Tết Âm lịch vẫn là dịp để các thành viên trong gia đình cùng sum họp để chào đón năm mới hạnh phúc và bình an. Vậy các nước ăn Tết Nguyên Đán là những quốc gia nào?

Trung Quốc

Tết cổ truyền ở Trung Quốc được coi là ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Bắt đầu từ ngày 8-12 âm lịch, người dân Trung Quốc xa quê hương sẽ trở về quê ăn Tết để được đoàn tụ với gia đình, quây quần bên nhau cùng làm những món ăn ngon để thờ cúng tổ tiên trong dịp năm mới. Những lễ hội vui Tết Nguyên đán của họ sẽ kéo dài cho đến hết ngày 15-1 Âm lịch.

Vào dịp năm mới, người dân Trung Quốc thường trang hoàng nhà cửa bằng cách treo những câu đối đỏ, đèn lồng đỏ,  dán giấy đỏ và đốt pháo để mong cầu một cái Tết vui vẻ, một năm mới an lành.

Vì vậy, nếu đến Trung Quốc vào dịp Tết Nguyên đán, du khách sẽ chứng kiến không gian ngập tràn sắc đỏ. Đó là màu đỏ của đèn lồng, của câu đối, của những phong bao lì xì, của sắc áo truyền thống, …

Ngày Tết, người Trung Quốc có thói quen cùng làm những món ăn ngon để thờ cúng tổ tiên. Mỗi năm, theo lịch của người Trung Quốc sẽ tương ứng với một con vật nên trong năm của con vật nào thì họ thường tránh ăn thịt con vật đó vào đầu năm.

Thực đơn ngày Tết của người Trung Quốc chủ yếu là các loại bánh. Trong đó nổi bật là món bánh tổ được làm từ gạo nếp loại tốt, kết hợp với đường và một chút gừng tươi.

Hong Kong (Trung Quốc)

Người Hong Kong đón Tết cổ truyền với rất nhiều hoạt động và có nhiều điểm tương đồng với Tết ở Trung Quốc. Tuy nhiên, cách đón Tết của người Hong Kong có sự pha trộn giữa truyền thống Phương Đông với văn hóa phương Tây phóng khoáng, mới mẻ.

Trong dịp Tết âm lịch, hoạt động được chờ đón nhất diễn ra ở Hong Kong là Hội chợ hoa đón mừng năm mới (kéo dài từ ngày 25 – 30 Tết âm lịch). Tại chợ hoa luôn có những loài cây quen thuộc của mùa xuân như cây quất, đào, thủy tiên, mẫu đơn, biểu tượng cho những điều tốt đẹp và may mắn nhất trong năm mới.

Vào ngày đầu tiên của năm mới, người Hong Kong thường tập trung ở cảng Tsim Sha Tsui, xem các vũ đoàn biểu diễn, các nhân vật Disney diễu hành trong cờ hoa và tiếng nhạc rộn rã.

Trong ngày mùng 2 Tết, mọi người lại cùng nhau đến cảng Victoria, thưởng thức màn pháo hoa kéo dài 20 phút – được xem là một trong những màn bắn pháo hoa đẹp nhất thế giới.

Singapore

Singapore cũng ăn Tết Nguyên đán giống như ở Việt Nam. Những ngày Tết thường diễn ra những Lễ hội mùa xuân với 3 sự kiện nổi bật là: Lễ hội Singapore River Hongbao, Lễ hội đường phố Chingay, Lễ hội Hoa đăng cùng nhiều hoạt động khác.

Trong đó, sự kiện sôi động và tập trung đông người nhất chính là Lễ hội Đường phố Chingay bắt đầu diễn ra từ ngày thứ Bảy đầu tiên của năm mới tại Vịnh Marina, và kết thúc vào ngày Rằm tháng Giêng. 

Vào dịp Tết, người Singapore thường sẽ ăn bánh Tang yuan (bánh trôi tàu) với ý nghĩa đoàn viên và sum họp. Mâm cỗ Tết của người Singapore còn có những món ăn khác như Yusheng (cá sống), Pencai (món ăn bao gồm thịt lợn, Chang Shou mian (mì trường thọ), thịt gà, nấm,  bào ngư, hải sản, hải sâm, sò điệp…).

Indonesia

Dù Tết âm lịch không phải là lễ hội tôn giáo lớn ở Indonesia, song vào dịp Tết âm lịch, người dân Indonesia gốc Hoa vẫn có các hoạt động chào mừng Tết tại chùa, nhà thờ và đền.

Nếu du khách đến Indonesia vào dịp Tết âm lịch thì cũng đừng ngạc nhiên nếu có ai đó chào mừng bạn bằng câu: “Selamat Hari Raya” nhé. Câu nói này có nghĩa là chúc một lễ hội vui vẻ và được người dân Singapore dùng trong tất cả những dịp lễ hội lớn.

Philippines

Philippines là quốc gia có truyền thống đón Tết âm lịch muộn nhất trong lịch sử văn hoá châu Á. Mãi tới năm 2012, Chính phủ Philippines mới công nhận Tết âm lịch là một trong những ngày lễ lớn trong năm.

Trong những ngày Tết, người dân Philippines thường đi chùa, nhà thờ để cầu cho một năm may mắn, an lành, thịnh vượng.

Hoạt động chào mừng năm mới của người dân Philippines luôn có các màn múa lân, múa rồng. 

Ẩm thực chính trong ngày Tết của người Philippines là món bánh gạo ngọt (Tikoy) được làm từ gạo nếp, trộn mỡ heo, đường và nước, rồi trộn chung với trứng gà, đánh đều trước khi chiên. Chính sự hòa quyện của các nguyên liệu tạo nên bánh Tikoy có ý nghĩa cầu mong cho mọi người trong gia đình luôn bên nhau.

Malaysia

¼ dân số Malaysia là người Hoa kiều, vì vậy Tết Nguyên đán là một dịp rất quan trọng trong đời sống nhân dân. Đây được coi kỳ nghỉ dài chính thức tại quốc gia này.

Giống như các quốc gia châu Á đón Tết nguyên đán khác, đây cũng là dịp để người dân ở Malaysia có dịp đoàn tụ và quây quần bên nhau. Vào tối giao thừa, pháo hoa được bắn tại Tháp đôi Petronas cùng các hoạt động như múa lân, sư tử diễn ra tại khu phố người Hoa.

Hàn Quốc

Tết Âm lịch là ngày lễ lớn nhất trong năm của người Hàn Quốc, hay còn gọi là Seollal – ngày xua đuổi các linh hồn xấu xa, những điều không may mắn và chào đón những điều tốt lành. Cũng giống như ở Việt Nam, Tết Seollal bắt đầu từ ngày 1-1 âm lịch và kéo dài trong 3 ngày.

Mỗi dịp Tết đến, người dân Hàn Quốc thường quây quần bên nhau và thực hiện những nghi lễ truyền thống. Nghi lễ đầu tiên của ngày Tết là Charye, diễn ra tại nơi thờ cúng của gia đình. Các thành viên trong gia đình sẽ cùng nhau bái lạy trước bàn thờ để tỏ lòng tôn kính tổ tiên.

Tiếp đó là nghi lễ Sebae. Những người trẻ trong gia đình sẽ tới bái lạy, chúc thọ những người lớn tuổi và được nhận tiền mừng tuổi từ cha mẹ, ông bà. Khá giống phong tục mừng tuổi của Việt Nam

Mâm cỗ cúng lên tới hơn 20 món, trong đó bắt buộc phải có ttok-kuk – một loại phở nước được chế từ bò hay gà, cùng món canh bánh gạo. Người dân Hàn Quốc quan niệm ăn bao nhiêu bát canh bánh gạo thì sẽ lớn thêm bấy nhiêu tuổi.

Trong 3 ngày Tết, người Hàn Quốc thường mặc Hanbok – trang phục truyền thống, tổ chức các hoạt động chào mừng như nhảy múa, ca hát và chơi trò chơi dân gian.

Vào ngày Tết, trước cửa nhà của người Hàn Quốc đặt một cái xẻng bằng rơm (gọi là Bok-jo-ri) với ý nghĩa để hốt thóc gạo rơi vãi ngoài cửa, nhận được phúc lộc quanh năm.

CHDCND Triều Tiên

Tết ở Triều Tiên được gọi là Seol. Trong dịp Tết, người Triều Tiên thường đến nhà họ hàng, thầy cô, bạn bè hoặc đi đặt hoa ở tượng đài cố Chủ tịch Kim Nhật Thành và chụp ảnh kỷ niệm ở đó.

Nếu như người Hàn Quốc thích ăn canh bánh gạo trong ngày Tết thì người dân Triều Tiên lại thích ăn bánh songpyeon – loại bánh gạo nặn theo hình trăng lưỡi liềm thể hiện ý nghĩa “Trăng khuyết rồi trăng lại tròn” giống như cuộc đời vẫn đổi thay, xoay vần.

Trong những ngày đầu năm mới, người dân Triều Tiên cũng có những nghi lễ để tưởng nhớ tổ tiên của mình.

Sau nghi lễ chúc mừng năm mới, trẻ nhỏ ùa ra đường chơi cùng nhau, các bé gái chơi bập bênh hoặc rủ nhau nhảy dây, còn bé trai cùng nhau thả diều và chơi quay. Người lớn sẽ chơi bài hoặc những trò chơi truyền thống của người Triều Tiên. Đây là dịp để mọi thành viên trong gia đình quây quần, cùng nhau chơi đùa vui vẻ.

Mông Cổ

Một trong hai dịp lễ lớn nhất trong năm của người Mông Cổ chính là Tết Âm lịch, hay còn gọi là Tết Tháng trắng. Đây không chỉ là ngày lễ báo hiệu kết thúc mùa đông dài lạnh lẽo để đón chào một mùa xuân mới, mà nó còn là khoảng thời gian để gia đình sum vầy và thắt chặt mối quan hệ.

Để chuẩn bị cho ngày Tết, người Mông Cổ sẽ dọn dẹp nhà cửa, tắm rửa, mặc quần áo mới, để đón năm mới thật “sạch sẽ”.

Món ăn truyền thống trong Tết Tháng trắng của người Mông Cổ là các sản phẩm làm từ sữa, bánh, thịt bò, thịt ngựa, thịt cừu, cơm ăn cùng với sữa đông; hay cơm ăn cùng với nho khô…

Trước giao thừa, những người nam giới ở Mông Cổ sẽ thực hiện nghi lễ quan trọng là trèo lên một ngọn đồi hay núi gần đó để cầu nguyện. Sau khi cầu nguyện, mỗi người chọn một hướng đi hợp với họ (theo tử vi) để xuất hành. Việc xuất hành đầu năm này được xem là sẽ mang lại may mắn cho mọi người.

Trong 3 ngày Tết, người dân Mông Cổ sẽ chỉ mặc trang phục dân tộc. Mọi người thường tụ tập tại nhà của người già nhất trong vùng, cùng nhau trò chuyện, trao đổi các món ăn và thưởng thức chúng.

Bhutan

Cũng giống như Tết Âm lịch ở Việt Nam, Tết Losar là một trong những ngày lễ quan trọng nhất của Bhutan và được tổ chức vô cùng long trọng.

Tết Losar diễn ra trong 15 ngày và 3 ngày đầu tiên của năm mới là ngày quan trọng nhất đối với người dân Bhutan.

Vào ngày cuối cùng của năm cũ, các gia đình ở Bhutan sẽ dọn dẹp nhà cửa và dâng lên bàn thờ tổ tiên những món ăn ngon để tạ ơn thần linh và tổ tiên đã ban tặng cuộc sống tốt đẹp cho họ trong năm cũ.

Những phong tục tập quán của người Việt trong Tết Nguyên Đán

Trong dịp Tết Nguyên Đán, người Việt Nam ta có rất nhiều phong tục tập quán thú vị mang ý nghĩa riêng, thể hiện được đặc trưng văn hóa dân tộc. Những phong tục tập quán phổ biến nhất có thể kể đến là:

• Cúng ông Công, ông Táo

• Gói bánh chưng, bánh Tết
• Lau dọn nhà cửa
• Bày mâm ngũ quả
• Thăm mộ tổ tiên
• Cúng tất niên 
• Đón giao thừa
• Đi chùa, hái lộc
• Xông đất
• Chúc Tết, mừng tuổi
• Xuất hành giờ đẹp cầu may

Với những thông tin đầy đủ về ngày Tết Nguyên Đán, chắc hẳn các bạn đã có thêm nhiều những kiến thức bổ ích về Ngày Tết Nguyên Đán của người Việt, Tết Nguyên Đán có ý nghĩa gì, cũng như những thông tin thú vị giới thiệu về ngày Tết của những quốc gia châu Á khác. Dù mỗi quốc gia có những phong tục riêng trong ngày Tết nhưng tựu chung thì đây vẫn là dịp để những người thân trong gia đình đoàn tụ và cùng mong cầu cho một năm mới may mắn, bình an.